Dobro dziecka – powszechny i niepodważalny argument

Bez względu na to, jak daleko zajdziemy, nasi rodzice są zawsze w nas. (Brad Meltzer)

O tym, jak ważny jest trwały związek małżeński i budowa stabilnej rodziny świadczy troska o dobro dziecka. Choć zmienia się stosunek Polaków do rozwodów oraz luźnych związków partnerskich (w obu wypadkach znacznie większa akceptacja) – jedna rzecz pozostaje niezmienna. Nawet najbardziej zagorzali zwolennicy rozwodów doskonale zdają sobie sprawę, jak wielką traumą dla dziecka jest rozstanie się rodziców.

Argument ten jest tak silny, że wielu małżonków, nie rozwodzi się formalnie tylko z jednego powodu: „dla dobra dziecka”. Zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym nastąpił między żoną i mężem „zupełny i trwały rozkład pożycia”, jednak oboje funkcjonują dalej pod jednym dachem, „udając” wobec dziecka kochających się rodziców. Chcą w ten sposób „ochronić” potomstwo przed doświadczeniem negatywnych skutków ich formalnego rozwodu.

Jest w tym podejściu ukryty, ważny przekaz: najbardziej optymalnym związkiem, w którym można otoczyć dziecko bezwarunkową miłością i poczuciem bezpieczeństwa jest trwałe małżeństwo na całe życie. Taka jest prawda o naturze tej najważniejszej społecznie relacji. Rośnie wówczas szansa, że dziecko – „oddychając” w takich warunkach – samo zbuduje w przyszłości stabilne małżeństwo, obdarzając swoich rodziców opieką i… wnukami.

Czym jest rozwód dla dziecka? 

Jak wykazała Judith S. Wallerstein, główna autorka bestsellerowej książki „The Unexpected Legacy of Divorce, the 25 year landmark study” („Nieoczekiwane dziedzictwo rozwodu – 25 lat przełomowych studiów”) trauma rozstania się rodziców jest trudniejsza dla dziecka niż ich śmierć. Gdy mama i tata się rozwodzą, serce dziecka doświadcza potężnego pęknięcia. To, co było dla niego źródłem miłości, bezpieczeństwa, jedności, ale także siły i tożsamości, rozpada się nieodwołanie. Bardzo mocno zostaje naruszony najbardziej pożądany, optymalny wzorzec trwałego związku małżeńskiego i kochającej się rodziny.

Siła i skutki traumatycznych doświadczeń związanych z rozwodem rodziców uzależnione są od sytuacji, w której znajduje się dziecko. Kluczowe są takie czynniki jak: wiek dziecka, płeć, stopień dojrzałości intelektualno-emocjonalnej, poziom rozwoju osobowościowego. Inaczej rozstanie matki i ojca przeżywać będzie kilkuletnie dziecko a inaczej młody człowiek, chodzący do szkoły średniej. Niezależnie jednak od wymienionych uwarunkowań, rozwód rodziców przynosi negatywne skutki dla rozwoju dziecka. 

Wśród tych najtrudniejszych jest zmaganie się z szeroką gamą konfliktów wewnętrznych, na które młody człowiek został bezwiednie skazany. Musi sobie radzić z napięciem między miłością do rodziców a złością czy nawet agresją skierowaną do nich z powodu ich rozstania. Z jednej strony – jak dawniej – dziecko chce mieć dobre relacje z matką i ojcem, z drugiej mierzy się z lojalnością wobec tego rodzica, który przejął dominującą rolę w procesie dalszego wychowania. Konieczność opowiedzenia się po stronie jednego z rodziców (ze względu na wspólne zamieszkanie) to jeszcze inny przykład silnego konfliktu wewnętrznego. Dramatycznym wydarzeniem jest doświadczenie „wojny” – kiedy matka i ojciec „walczą” między sobą o prawo do posiadania dziecka.

Inne konsekwencje

Można przeprowadzać tzw. „kulturalny” rozwód, zapewniając potomstwu różne formy wsparcia. Nigdy jednak nie unieważni się w dziecku pękniętego serca. Nic nie jest w stanie tego zmienić.

Pomoc terapeutyczna pomoże dziecku – choć dzieje się to najczęściej, kiedy jest ono już osobą dorosłą – uświadomić sobie mechanizmy emocjonalne i wzorce zachowań, które „odgrywa” na skutek przeżytego rozwodu rodziców (np. kluczowe zjawisko tzw. psychologicznego cienia).

Częstym zjawiskiem jest paradoksalnie poczucie winy – kiedy dziecko obwinia siebie za rozwód rodziców. Budzi się w nim brak poczucia bezpieczeństwa i ufności, lęk przed odrzuceniem, zwątpienie w… miłość. Trudne uczucia, których doświadcza w związku z rozpadem rodziny, będą skutkować w jego dorosłym życiu. 

Trauma rozwodu, przez którą dziecko przechodzi – przecież bez swojej woli – może się wiązać z obawą przed wchodzeniem w trwały związek małżeński. Po co przechodzić przez coś tak bolesnego jak rozwód (rozprawa sądowa, prawnicy, kłótnie, kwestia winy, warunki opieki, podział majątku, etc)? Czy nie lepszym rozwiązaniem jest luźny związek bez ślubowania i zobowiązań na całe życie?

A jednak

Sprawa „dobra dziecka”, które nie powinno być skazywane na rozwód rodziców, jest paradoksalnie powszechnym i niepodważalnym argumentem, że małżeństwo na całe życie jest optymalną przestrzenią dla poczęcia, zrodzenia, wychowania potomstwa i budowania trwałej rodziny. Każdy wrażliwy człowiek przyzna rację, że rozejście się matki i ojca rani dziecko na całe życie. Choć ono jest niczemu niewinne. I właśnie dlatego siła tego argumentu jest tak duża.

Bibliografia:

– Małgorzata Cywińska, Dziecko w sytuacji rozwodu rodziców, Roczniki Pedagogiczne, nr 4/2021

– Judith S. Wallerstein, Julia M. Lewis, Sandra Blakeslee, The Unexpected Legacy of Divorce, the 25 year landmark study, 2001

– Stanisława Steuden, Psychologiczna analiza reakcji rodziców i ich dzieci w sytuacji rozwodowej, w: Wybrane zagadnienia z psychologii klinicznej dzieci i młodzieży, red. Elżbieta Januszewska, 1996 

……………………………………………….

Projekt dofinansowany w konkursie Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej Po Pierwsze Rodzina na rok 2023. Całkowita wartość finansowania 200.000 zł Umowa nr BPD/PPR/KAMPANIE/28/2023 z dnia 2023-06-15 „Na całe życie – będziemy o siebie dbać”. Wsparcie młodych osób w stabilizacji związków i zawarcia małżeństwa.